Op donderdag 23 december is ook voor Hoogeveen de giftenregeling aangepast. Deze zomer schreven wij nog dat we de giftenregeling in Hoogeveen goed genoeg vonden. Dat deden wij in het licht van al onze voorstellen. We hadden toen kunnen bedenken dat met name de € 750 contante giften het niet zou redden. Onze collega’s in de kamer hadden immers al op 25 februari ingestemd met de motie ‘Jasper van Dijk’. Maar let op boodschappen zijn geen gift.

Overleg in de CDA-fractie t.a.v. de verruiming giftenregeling in Hoogeveen leidde er toe dat ook wij besloten mede-indiener te worden van deze CU-PvdA-motie. Daarmee gaan de giften in Hoogeveen van € 750 naar € 1.200. Het landelijk voorgestelde bedrag. Dat is verdedigbaar omdat a) daarmee landelijke harmonisatie tussen gemeente kan plaats vinden en b) een bijstandsuitkering ook in de ogen van CDA niet toereikend is. CDA heeft overigens wel een gedachte achter de (Hoogeveense) herziening van de bijstand/participatie-wet die evenwichtiger is. Daarom gaf woordvoerder Hetty Bouius ook aan dat we niet moeten stilstaan bij deze ene actie en wees de raad op deze website. Letterlijk nodigde zij hen uit om op de suggesties op deze pagina te reageren. We zijn ook na de verruiming van de giften nog niet klaar met de boodschappenregeling!

Uitspraak rechter 23 augustus

De zaak-Wijdemeren vormde voor veel gemeenten de aanleiding om meer compassie met uitkeringsgerechtigden aan de dag te leggen. Maar de uitspraak van de rechter maakt nu ook duidelijk dat dit bij zo’n boodschappenkwestie eigenlijk niet kan. De gedachte achter de verruiming is zonneklaar: mensen met weinig geld moeten niet keihard worden afgerekend op af en toe krijgen van een tas boodschappen. Maar nu blijkt uit de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep dat een gemeente juist bij een boodschappengift als in Wijdemeren helemaal geen keuze heeft. Als de gemeente constateert dat iemand met een bijstandsuitkering regelmatig een tas boodschappen krijgt, dan kan de lokale overheid maar één ding doen: de waarde van de boodschappen terugvorderen. Dat blijkt uit het vonnis dat de rechter uitsprak in de geruchtmakende boodschappenzaak in Wijdemeren. De gemeente had in dit geval niet alleen het recht om in te grijpen, maar ook de wettelijke plicht.

Collega’s elders

Wij zagen dit najaar al dat onze collega’s elders met vergelijkbare moties kwamen:

Motie uit Oorschot, ook gesteund door ‘De Gewone Man’, prachtige naam voor een partij….

Jasper van Dijk

De motie Jasper van Dijk is doeltreffend in haar eenvoud. En dat terwijl de p-wet een complexe zaak is. Knap werk. Voor de motie verwijzen we naar:

 _lid_Jasper_van_Dijk_c.s._over_een_landelijke_vrijstelling_van_giften_voor_mensen_in_de_bijstand.pdf

De stemming was niet unaniem, maar wel met grote meerderheid.

Maar een tas boodschappen is geen gift

De rechter in de Wijdemeren-zaak corrigeerde in zijn mondelinge toelichting zelfs expliciet een brief die toenmalig staatssecretaris Bas van ’t Wout in januari naar de Tweede Kamer stuurde. De staatssecretaris insinueerde daarin dat gemeenten de vrijheid zouden hebben maatwerk te leveren. Die vrijheid is er tot op zekere hoogte ook wel: de vrijstelling van 1200 euro aan giften die diverse gemeenten invoerden, is keurig volgens de wet. En dus is er met de aangenomen moties in onder meer Den Haag, Arnhem, Breda, Hilversum, Oorschot en nu ook Hoogeveen niets mis. Alleen is uitgerekend een tas boodschappen volgens de wet geen gift, maar een middel om kosten te besparen. En in dat geval móet een gemeente volgens de Participatiewet de hoogte van de uitkering aanpassen, en het teveel ontvangen bedrag terugvorderen.

Let wel: als iemand maandelijks 100 euro contant ontvangt in plaats van 100 euro aan boodschappen, mag een gemeente dat wél toestaan. En een pakket van de Voedselbank? Dat mag ook, zegt de rechter. Want daar is een financiële toets vooraf, en bovendien is die hulp per definitie tijdelijk. Hoewel de Landelijke Cliëntenraad, die mensen met een uitkering wettelijk vertegenwoordigt, daar dan weer vreemd van opkijkt.

Voor de burger is niet te volgen wat mag en wat niet mag

“Tijdelijk? Ik ken mensen die echt al járen moeten terugvallen op de Voedselbank”, schampert voorzitter Amma Asante. Voor de burger is het op deze manier niet meer te volgen wat er nou wel en niet mag, stelt zij. “Ontvang je een gift van de Voedselbank? Geen probleem. Krijg je een tientje waarmee je boodschappen koopt? Onder voorwaarden toegestaan. Ontvang je een tas boodschappen? Een terugvordering van ruim 2800 euro.”

Die discrepantie herkent ook de Dordtse wethouder Peter Heijkoop (CDA, die van Deltaplan Bestaanszekerheid), die de commissie participatie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voorzit. “Het is goed dat de hoogste rechter op dit terrein nu in elk geval helder heeft aangegeven wat er wel en niet mag”, concludeert hij. “Maar dit laat ook eens te meer zien dat gemeenten hier écht niet mee uit de voeten kunnen.” De VNG drong bij de partijen die een nieuw kabinet gaan formeren al eerder aan op herziening van de Participatiewet.

Hoogeveen en natura giften

De natura-vrijstelling van € 1.000 in Hoogeveen is niet bedoeld als boodschappengeld. Telefoontje naar de beleidsambtenaar met vele decennia aan ervaring leert ons dat dit meer bedoelt is voor een bijstandsgerechtigde die bijvoorbeeld een vliegticket krijgt om een ziek familielid in zijn of haar land van herkomst te bezoeken. De uitspraak van de centrale raad van beroep heeft dus niet direct hiermee van doen.

De giftenmotie geen oplossing voor de ’tas boodschappen’? 

Wettelijk gesproken is dus de verhoging naar € 1.200 helemaal geen oplossing. Helaas. U kunt dus in Nederland (en dus Hoogeveen) beter iemand € 100 per maand in de hand stoppen dan hem of haar een tas met boodschappen geven…..gelukkig is er wel een uitweg. Gemeenten kunnen gebruik maken van ‘bovenwettelijk begunstigingsbeleid’. Daarmee zou dan toch in Hoogeveen de verhoging naar € 1.200 ook van toepassing verklaard kunnen worden op de ’tas met boodschappen’ en voorkomen wij een Wijdemeren-affaire. Natuurlijk zijn we na de toeslagenaffaire allemaal gespitst op deze wantoestanden, maar het moet wel opgemerkt dat bij Wijdemeren de casus om meer ging dan een tas boodschappen.

Niets meer doen? 

In het kader van ons doel om onnodige bureaucratie tegen te gaan (speerpunt van de partij van de samenleving) zouden nog wel de meldingsplicht gewoon naar ‘op maandbasis’ willen stellen. En dus zullen we het bovenwettelijk begunstigingsbeleid in Hoogeveen moeten toepassen. Misschien toch nog een vraagje over stellen…..?

Bronnen: 

  • Stukken Tweede kamer
  • Trouw dd 23 augustus 2021
  • Interview H. Voss (gemeente Hoogeveen)
  • Interview A. de Weerd (CDA kandidaat no. 7 en deskundige op sociaal domein)