Bestaandsonzekerheid (zeker ook in corona-tijd) is oorzaak van veel problemen, veel aanleiding tot zorg. En dat terwijl met enige zekerheid dat wellicht helemaal kan worden weggenomen. let wel garantie-inkomen is geen basis-inkomen. Lees over bestaanszekerheid ook nog de speech van René Peters: Speech René Peters – Nieuw Sociaal Hoogeveen
2.1 Visie op en eenvoudig, flexibel garantie-inkomen
Hoewel wij weten dat in een gemeente de ‘speelruimte’ binnen wettelijke regelingen beperkt is willen we toch als eerste pleiten voor een vereenvoudiging van het inkomensgarantiestelsel zoals dat in de tijd van Marga Klompé is bedacht en zich heeft ontwikkeld tot het huidige ingewikkelde stelsel van uitkeringen en toeslagen. Gemiddeld hebben we in Nederland 27 regelingen waar iemand gebruik van kan maken. Deels rijksregelingen, deels lokale regelingen. Regelingen die onderling ook nog van invloed op elkaar zijn en die verschillend met terugwerkende kracht zorgen voor aanpassingen in je inkomen. En als je iedere euro nodig hebt om rond te komen dan zorgt iedere verandering, iedere onzekerheid voor slechte nachtrust en voor puzzelen om de eindjes aan elkaar te knopen. Dat moet toch makkelijker kunnen. Het NIBUD wijst ons er op dat juist de kwetsbare groepen, zoals mensen met licht verstandelijke beperking (lvb’s), laaggeletterden, statushouders en mensen met wisselende inkomsten een beroep doen om onze regelingen. De complexiteit maakt het voor deze groep vrijwel onmogelijk om financieel gezond gedrag te vertonen. Onderzoek (WIG, 2020) heeft dit keihard bewezen.
Zaken als het kindpakket of het activiteitenfonds moeten in veel gemeenten apart worden aangevraagd. In Hoogeveen zijn deze (deels) wegbezuinigd, maar ook wij hebben nog de nodige regelingen over. Nibud adviseert om alle gemeentelijke vergoedingen te clusteren tot één budget, dat in één keer kan worden aangevraagd.
Wij realiseren ons dat het vanuit Hoogeveen wijzigen van rijksregelingen als kinderopvang, zorg- of huurtoeslag niet mogelijk is. Wel hebben wij onze kamerfractie hier over gesproken en ook landelijke zien wij aandacht voor regelingen en toeslagen. Het zelfde geldt voor leermiddelen, laat leermiddelen voor minima, lopen via de reguliere weg voor leermiddelen. Met deze oproep roepen we ook Hoogeveen op. Als de mogelijkheid zich voordoet, doe mee in de koplopersgroep in Nederland. Wij denken dat gemeenten zouden moeten werken aan een garantie-inkomensbenadering. Dit modulaire stelsel is een vorm van maatwerk. Maatwerk wat zeker nu zich in (of net na) de corona-crisis andere vormen van inkomensondersteuning gevraagd worden en nu wel toch massaal achter de stelling staan ‘nooit meer een toeslagendrama’. We zouden overigens nog wel verder moeten kijken dan de compensatie.
In deze grafiek van het NIBUD zien we een kernprobleem. Als iemand via goede regelingen en deeltijdsbaantje op 120% van de bijstandsnorm kan komen, dan gaat alles nog goed, maar pas op als je op 130% komt. Dan kom je zelfs onder het niveau van sec de bijstand (eerste kolom).
Met ons voorstel van een toegankelijk garantie-inkomensstelsel gaan we uit van een minimaal nodig inkomen zoals dat landelijk uit onderzoek van het Nibud blijkt. Op basis van enkele (eenvoudig te bepalen/controleren) aspecten verstrekt de gemeente een gegarandeerd inkomen. Voor een gezin met 2 kinderen in het voortgezet onderwijs met huurhuis is dat anders dan voor alleenstaande met eigen woning. Via deze profielen garandeert de gemeente een minimuminkomen. Daarbij houdt de gemeente rekening met de andere inkomsten die het gezin verkrijgt. Zorg- en huurtoeslag met name. De gemeente vult aan tot het bedrag wat volgens het NIBUD het maatschappelijk minimum is. Zijn er veranderingen in landelijke regelingen dan moet daar rekening mee gehouden.
Wordt er bijverdiend dan wordt daar (een maand later) rekening mee gehouden, maar de gemeente blijft het minimum van het NIBUD garanderen. Je hoeft dus niet onzeker te worden over meer of minder werken. Een klein bijbaantje of een flexbaan kan gewoon. De gemeente garandeert immers dat je niet onder het NIBUD-minimum komt. Je hoeft daarnaast ook alleen maar wijzigingen in de uitgangspunten door te geven. Alles gebaseerd op één regeling. Door deze vereenvoudiging verwachten wij dat aan de zijde van aanvraagverwerking en controle de nodige fte’s over blijven om goed te kijken naar aandacht voor bijstandscliënt en haar of zijn mogelijkheden om helemaal uit te stromen of sociaal/maatschappelijk actief te worden. Deze regeling zal naar onze mening ook een gunstig effect hebben op de schuldhulpverlening. Daarbij voorkomen we dat deze groep inwoners gedesillusioneerd worden en zich terugtrekken uit de samenleving. Ook zijn we af van alle discussies rondom individuele regelingen en 110%, 120% of 130% regelingen.
Wel realiseren wij ons dat mensen met zorgkosten in deze regeling afzonderlijk behandeld moeten worden. Hier is maatwerk echt noodzakelijk.
Overigens zijn we blij dat landelijk wordt gekeken naar de kwestie van armoedeval en hoogte van het minimumloon. De druk op de arbeidsmarkt zal daarin ook nog een rol spelen. En wij zijn blij dat de regering extra geld vrij maakt voor oplossen van (problematische) schulden. Toch is het onze visie dat rijk en gemeente moeten werken aan een toegesneden inkomensondersteuningssysteem die past bij deze tijd van flexwerken en hoge automatiseringsgraad.
Deze aanpak zou helemaal passen in de oproep aan het nieuwe kabinet van wethouders Groot Wassink en Heijkoop: ‘Maak werk van een Deltaplan Bestaanszekerheid’. Deze twee wethouders richten zich op het nieuwe kabinet.
Vanuit hun praktijk vragen deze wethouders aan het Rijk de volgende maatregelen te nemen. Voor verdere uitwerking verwijzen wij naar het rapport ‘Deltaplan’.
- Hoger wettelijk minimumloon en herziening toeslagenstelsel;
- Vereenvoudiging van wet- en regelgeving;
- Reparatie sociale zekerheid voor flexwerkers en zzp-ers;
- Maak werken naast een uitkering meer mogelijk;
- Verbeter de schuldhulpverlening
Punten 4 en 5 komen verder in dit document ook nog terug. Punten 1,2 en 3 liggen in handen van de rijksoverheid.
Acties
A4. De Hoogeveense motie één regeling van november 2019 is in zomer 2020 als onuitvoerbaar afgevoerd door het toenmalige college van Hoogeveen. We doen beroep aan ‘Den Haag’ om toch nog eens goed naar de mogelijkheden te kijken of de garantie-inkomensregeling. En mogelijk met gemeente Hoogeveen te kijken naar oplossingen toe te passen (inmiddels is dit bij behandeling begroting 2022 toegezegd door wethouder Zwiers);
A5. Onderzoek of een eenvoudig, flexibel garantie-inkomen binnen de huidige bestaande mogelijkheden gebruikt kan worden. En wat directe (BUIG-verrekening) en indirecte effecten daarvan zullen zijn. Breng de financiële gevolgen voor gemeente in kaart rekening houdende met alle directe en indirecte effecten; ‘
A6. Kijk verder dan de bijstandsregeling, ook ZZP-ers (BBZ) of pensioengerechtigden (AOW) moeten in dit stelsel meegenomen worden;
A7. Neem als CDA tweede kamerfractie contact op wethouder Paul de Bruyn en beleidsadviseur René Smid[1] van gemeente Voorschoten om van hun ervaringen op dit vlak kennis te nemen. Zij hebben met hulp van KWIZ[2] (uit Groningen) over de periode 2019/2020 onderzoek gedaan en stellen vast dat ze een oplossing voor de armoedeval hebben gerealiseerd. Maak gebruik van de KWIZ-methode om in kaart te brengen hoe het in Hoogeveen gesteld is met de vrije bestedingsruimte (of het ontbreken daarvan);
A8. Breng in kaart wat de fiscale knelpunten zijn bij een inkomensgarantiestelsel en (kleine) bijverdiensten.
A9. Breng in kaart hoe de verschillende kwijtscheldingsregelingen (gemeente, waterschap, etc.) hierin een rol kunnen gaan spelen en houdt daar op basis van NIBUD-normen rekening mee. Leg bij hen neer welke rol zijn in het kader van ‘nieuw sociaal Hoogeveen’ willen spelen.
A10. Tenslotte voor college van Hoogeveen én CDA tweede kamerfractie: Sluit u aan bij de oproep van Groot Wassink en Heijkoop en maak dit kenbaar bij de formateurs of straks de nieuwe regering o.l.v. Rutte en Kaag.
Tot de tijd dat we nog geen inkomensgarantie-regeling in Hoogeveen hebben, moeten we aan andere punten blijven werken. Daarom hebben we de Trap van het Nieuwe Sociaal (Hoogeveen) uitgewerkt en volgen daarna nog enkele hoofdstukken om punten uit te werken. We realiseren ons dat dit in samenwerking met ‘Den Haag’ zal moeten plaatsvinden, maar als er meer gemeente worstelen met dit probleem zal men vast onze suggesties willen meewegen.
